Fragment pracy doktorskiej „Współdziałanie rodziny i ośrodka rehabilitacyjno – edukacyjno – wychowawczego w procesie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka” autorstwa dr Kingi Turek
Każda praca badawcza opiera się na wybranych przez badacza metodach, które powinny być dostosowane i opracowane pod kątem problematyki pracy, a także na technikach badawczych. W literaturze przedmiotu pojęcie metody badawczej jest różnorako pojmowane, jak również pojęcie techniki badawczej. Nie ma jednoznacznego podziału metod i technik badawczych[1].
Wybór metody badawczej jest nadrzędny w pracy badawczej, w stosunku do podrzędnej funkcji technik badawczych, które są metodom podporządkowane. W danej metodzie można wskazać kilka technik badawczych. Uszczegóławiają one i konkretyzują metody badawcze. Są czynnościami wykonywanymi w ramach danej metody. Zatem jednoznacznie można stwierdzić, iż z wybranej przez badacza metody badawczej wynikają techniki badawcze, które z kolei mają wpływ na dobór narzędzi badawczych[2].
W mojej pracy badawczej zastosowałam metodę sondażu diagnostycznego oraz metodę indywidualnych przypadków.
Metoda sondażu diagnostycznego umożliwia, jak pisze M. Łobocki, poznanie opinii badanych na temat podjętych przez badacza problemów badawczych[3].
Techniką badawczą, którą zastosowałam w metodzie sondażu diagnostycznego była ankieta[4], natomiast narzędziem – kwestionariusz ankiety.
Kwestionariusz dwóch ankiet mojego autorstwa został opracowany dla rodziców dzieci realizujących wczesne wspomaganie rozwoju oraz dla specjalistów pracujących z nimi w ośrodku.
W przygotowaniu kwestionariusza dla rodziców wykorzystałam część badań F. Wojciechowskiego, odnośnie statusu społecznego rodziny – arkusz personalny, za pomocą którego zebrano podstawowe dane dotyczące rodziny (płeć, wiek, struktura społeczna, wykształcenie rodziców, sytuacja materialna i mieszkaniowa rodziny, miejsce zamieszkania rodziny, kontakty społeczne rodziny)[5], a także sytuacji rodziny posiadającej dziecko niepełnosprawne bądź zagrożone niepełnosprawnością, reakcje rodziców, przeżycia emocjonalne oraz stosunek rodziców wobec zdrowia dziecka z zaburzeniami rozwoju[6]. Wykorzystałam też część pytań z kwestionariusza ankiety dla rodziców, z pracy magisterskiej J. Tomaszewskiej[7] oraz ankiet ewaluacyjnych dla rodziców z PPP w Myślenicach, odnośnie udziału rodziny w procesie wczesnego wspomagania rozwoju w opinii rodziców.
W przygotowaniu obu kwestionariuszy dla rodziców i specjalistów dotyczących istoty współdziałania ośrodka z rodziną dziecka w procesie wczesnego wspomagania rozwoju, form współdziałania oraz wspólnego oddziaływania rodziny i ośrodka rehabilitacyjno – edukacyjno – wychowawczego wobec dziecka, wykorzystałam dotychczasowe doniesienia z badań różnych autorów w zakresie współpracy rodziny z ośrodkiem, otrzymywanej pomocy oraz wsparcia. Są one przeznaczone dla specjalistów oraz rodziców. W opracowaniu kwestionariusza wykorzystano pytania z badań, niektóre modyfikując, autorstwa E. Kozła[8], M. Sendyk[9], M. Łobockiego[10], T. Serafin[11], M. Mendel[12].
Z kolei metoda indywidualnych przypadków, jak pisze T. Pilch, daje badaczowi możliwość dokonania dogłębnej charakterystyki danej osoby z możliwością zaplanowania wobec niej działań terapeutycznych czy psychoterapeutycznych. Odnosi się ona do poznania biografii ludzkich[13].
Techniką badawczą, którą zastosowałam w metodzie indywidualnych przypadków była analiza treściowa i formalna dokumentów osobistych[14]. Analizy dokumentów dziecka dokonałam wybierając 5 rodzin dzieci realizujących wczesne wspomaganie rozwoju w ośrodku. Jako kryterium przyjęłam opinię Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej dotyczącej ustalonej niepełnosprawności dziecka. Narzędzie to umożliwiło mi określić historię życia konkretnego dziecka z wybranej rodziny i pozwoliło bliżej poznać przyczyny niepełnosprawności, przebieg choroby oraz podjęte działania rodziców w celu jego usprawniania. Wyróżniłam dzieci: z autyzmem, z niepełnosprawnością intelektualną; z niepełnosprawnym narządem słuchu; z niepełnosprawnym narządem ruchu; z niepełnosprawnym narządem wzroku; z Zespołem wrodzonych wad rozwojowych i opóźnieniem rozwoju psychoruchowego.
Bibliografia
[1] Zob.: Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2000, s.27-32; Maszke A.W., Metody i techniki badań pedagogicznych, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2008, s.156-159; Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 2010, s.70-72; Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 1996, s.168; Zaczyński W., Rozwój metody eksperymentalnej i jej zastosowanie w dydaktyce, Warszawa 1968, s.19; Nowak S., Metodologia badań społecznych, WN PWN, Warszawa 2012, s.22; Kamiński A., Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, [w:] R. Wroczyński, T. Pilch (red.), Metodologia pedagogiki społecznej, Ossolineum, Wrocław 1974, s.65.
[2] Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 2010, s.71.
[3] Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2003, s.255.
[4] Zob.: Tamże, s.251-256; Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2000, s.243-272; Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 1995, s.49-52; Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 2010, s.71, s.79-82; Maszke A.W., Metody i techniki badań pedagogicznych, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2008, s.172-175.
[5] Wojciechowski F., Niepełnosprawność. Rodzina. Dorastanie, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 2007, s.152-163.
[6] Tamże, s.195-214.
[7] Tomaszewska J., Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka w opinii rodziców i terapeutów, promotor: dr hab. K. Węc, Akademia Ignatianum, Kraków 2016.
[8] Kozioł E., Współpraca szkoły z rodziną w świadomości nauczycieli i rodziców, [w:] M. Kowalski, A. Olczak (red.), Edukacja w przebiegu życia. Od dzieciństwa do starości, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2014, s.183-205.
[9] Sendyk M., Współpraca z rodzicami z perspektywy nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej – raport z badań, [w:] J.M. Łukasik, I. Nowosad, M.J. Szymański (red.), Codzienność szkoły. Nauczyciel, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2014, s.200-209.
[10] Łobocki M., Wybrane problemy wychowania. Nadal aktualne, Wyd. UMCS, Lublin 2004, s.259-270.
[11] Serafin T., Wybrane aspekty dotyczące możliwości prowadzenia działań wspierających rozwój małych dzieci zagrożonych niepełnosprawnością lub niepełnosprawnych oraz ich rodzin (na podstawie założeń i efektów wdrażania pilotażu programu rządowego 2005-2007), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012, s.71.
[12] Mendel M., Rodzice i szkoła. Jak współuczestniczyć w edukacji dzieci?, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2000, s.119-126.
[13] Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 1995, s.48.
[14] Zob.: Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2003, s.263-264; Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2000, s.304-308; Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 1995, s.47-49; Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 2010, s.77-79; Maszke A.W., Metody i techniki badań pedagogicznych, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2008, s.163-165.