Autor: Kinga Turek, Ewa Kobiałka
Wprowadzenie
W obliczu nowych wyzwań edukacyjnych, w czasach zmian społecznych istnieje duża potrzeba współdziałania rodziny i szkoły. Niniejszy artykuł ma na celu poszerzenie wiedzy na temat synergii rodziny i ośrodka rehabilitacyjno – edukacyjno – wychowawczego w procesie wczesnej interwencji/ wspomagania rozwoju dziecka.
Rozwinięcie
Synergia to inaczej współpraca, współdziałanie. Pojęcie to oznacza „współdziałanie różnych czynników, skuteczniejsze niż suma ich oddzielnych działań”[1]. Dzięki współdziałaniu impulsów oraz bodźców skuteczność ich działania jest większa. Współpraca według M. Łobockiego oznacza „współdziałanie między nauczycielami i rodzicami, zmierzające do urzeczywistnienia określonych celów, w tym zwłaszcza podejmowania wspólnych decyzji i konkretnych działań” [2]. Pedagog wyznaczył i podał warunki właściwej współpracy między oboma środowiskami. Najważniejszym z nich są relacje partnerskie łączące i scalające nauczycieli i rodziców. To także podejmowanie razem decyzji dotyczących dziecka, wyznaczanie wspólnych celów w jego terapii. To zaufanie, którym rodzic obdarza nauczyciela. Współpraca domu i szkoły (ośrodka) jest niezbędna, szczególnie w przypadku młodszych dzieci, to jest w wieku przedszkolnym, a nawet wczesnoszkolnym, zagrożonych niepełnosprawnością intelektualną lub z niepełnosprawnością. Współdziałanie pomaga w wielostronnym usprawnianiu dzieci, pobudzaniu ich potencjału rozwojowego.
Modele współpracy
Literatura przedmiotu podaje trzy zasadnicze modele współpracy rodziców i nauczycieli:
- Zasada trójpodmiotowego partnerstwa w relacji rodzice – nauczyciele, wraz z dzieckiem/ uczniem. W procesie edukacyjnym wszystko, co dotyczy dziecka, powinno być realizowane wspólnie z nim [3].
- Zasada partnerstwa edukacyjnego dotycząca współpracy środowiska rodzinnego i szkolnego ze społecznością lokalną [4].
- Zasada partycypacji, gdzie współdziałanie oznacza współuczestnictwo w działaniach edukacyjnych [5].
Należy podkreślić, że modele te wzajemnie się dopełniają. Są spójne względem siebie, komplementarne i uzupełniające [6].
Zasady współpracy
Pedagog M. Łobocki przypomina, że należy również pamiętać o zasadach współdziałania szkoła/ ośrodek – rodzic. Są nimi:
– zasada pozytywnej motywacji, czyli dobrowolne i chętne podejmowanie działań przez oba podmioty;
– zasada partnerstwa mówiąca o takich samych prawach i obowiązkach nauczycieli i rodziców;
– zasada wielostronnego przepływu informacji, która zakłada poznanie i wymianę opinii między nauczycielami a rodzicami;
– zasada jedności oddziaływań, dążenia do realizacji wspólnych celów wychowawczych;
– zasada aktywnej i systematycznej współpracy, gdzie istotą jest podejmowanie wspólnych działań, czynne i systematyczne zaangażowanie [7].
Aby współdziałanie nauczycieli/ specjalistów z rodzicami było skuteczne i owocne, należy wdrożyć i stosować różnorakie formy współpracy. Zarówno nauczyciel jak i rodzic powinien znać swoje obowiązki. Rodzic powinien być zmotywowany do działania w korelacji z nauczycielem/ specjalistą dla dobra dziecka. Bez czynnego udziału rodzica, bez jego zaangażowania i wspólnego działania, terapia jest w dużej mierze skazana na niepowodzenie. Istotny jest stopień scalenia partnerów we współdziałaniu.
Formy współpracy
Formy współpracy między nauczycielami/ specjalistami a rodzicami, jak podaj M. Łobocki, dzielą się na indywidualne, zbiorowe i mieszane. Indywidualne formy współpracy to na przykład: konsultacje rodziców z poszczególnymi specjalistami. To także kontakty korespondencyjne, telefoniczne i przesłane pocztą internetową pliki z ćwiczeniami dla dziecka, z zaleceniami i wskazówkami dla rodzica. Wśród zbiorowych form współpracy można wyróżnić spotkania towarzyskie w ośrodku i w szkole, imprezy plenerowe, warsztaty i wycieczki. Do mieszanych form współpracy zalicza się wzajemne wyświadczanie sobie konkretnych usług: pomoc rodziców w przygotowaniu uroczystości, udostępnianie przez nich zdjęć rodzinnych i własnych, naprawianie urządzeń i sprzętu szkolnego, darowizny na wyposażenie sal [8].
Partnerstwo edukacyjne – rola nauczyciela
Zadaniem nauczyciela jako specjalisty w swojej dziedzinie wiedzy jest umacnianie więzi rodzica z ośrodkiem. O partnerstwie edukacyjnym w instytucjach szkolnych pisze między innymi J. Szempruch. Według niej partnerstwo edukacyjne, to „równa relacja i wzajemny wpływ, jaki wywierają na siebie poszczególne środowiska życia i edukacji ucznia, jest kategorią interdyscyplinarną i ideą organizującą współpracę różnych podmiotów edukacyjnych: nauczycieli, uczniów, ich rodziców i społeczność lokalną”[9]. Istotnym elementem wspólnego działania pedagogicznego jest dialog pomiędzy zainteresowanymi środowiskami. Właściwy rozwój relacji nauczycieli z uczniami powinien być oparty na pewnych zasadach. Należą do nich: wzajemne zaufanie, uzupełnianie się, akceptacja, lojalność, jedność działania, dzielenie się ważnymi informacjami [10].
Ośrodek (szkoła) powinien również współdziałać ze środowiskiem lokalnym w sprawie istotnych kwestii społecznych, które dotyczą wychowania, opieki, edukacji i profilaktyki. „Współdziałać” oznacza „aktywnie i z zaangażowaniem współpracować, wspólnie działać na rzecz dziecka”.
Podsumowanie
Szkoła powinna zabiegać o dobre relacje z rodzicami, o partnerską i podmiotową współpracę z nimi. Szkoła, a także inne tego typu placówki powinny być otwarte i przyjazne rodzinom, mieć charakter demokratyczny. Współdziałanie między specjalistami a rodzicami dzieci w ośrodkach rehabilitacyjno – edukacyjno – wychowawczych w procesie wczesnej interwencji i wspomagania rozwoju dziecka wydaje się koniecznością, podstawą działań terapeutycznych. Stanowi ono szczególne wyzwanie. Wymaga od specjalistów odpowiednich kompetencji, umiejętności oraz predyspozycji. Praca z dzieckiem musi być oparta na synergii z jego rodzicem. Dobre relacje między obiema stronami zapewniają skuteczniejsze prowadzenie terapii. Dzięki synergii podejmowane są wspólne decyzje i konkretne działania, łatwiej też znajdować rozwiązania problemów danej rodziny.
Bibliografia
[1] Sobol E. (red.), Słownik wyrazów obcych, WN PWN, Warszawa 1995, s.1063
[2] Łobocki M., W trosce o wychowanie w szkole, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2007, s.177
[3] Janke A.W., Transformacja w stosunkach rodziny i szkoły na przełomie XX i XXI wieku. Perspektywy zmiany społecznej w edukacji, Wyd. Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2002.
[4] Mendel M., Rodzice w szkole. Program budowania partnerstwa rodzina – szkoła – gmina, [w:] W. Mendel (red.), Poszukiwaniu partnerstwa rodziny, szkoły i gminy, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2000.
[5] Śliwerski B., Możliwości rozpoznania sensu współdziałania szkoły, rodziców i uczniów w społeczeństwie wolnorynkowym, [w:] I. Nowosad, M.J. Szymański (red.), Nauczyciele i rodzice. W poszukiwaniu nowych znaczeń i interpretacji współpracy, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego – Akademia Pedagogiczna w Krakowie, Zielona Góra – Kraków 2004.
[6] Opozda D., Synergia rodziny i szkoły – niektóre konteksty teoretyczne i praktyka, „Horyzonty Wychowania” 2017, 16(38), 34-36
[7] Łobocki M., Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania, Wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa 1985, s.32-35
[8] Łobocki M., W trosce o wychowanie w szkole, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2007, s. 182-192; Łobocki M., Wybrane problemy wychowania. Nadal aktualne, Wyd. UMCS, Lublin 2004, s.265-270
[9] Szempruch J., Nauczyciel w warunkach zmiany społecznej i edukacyjnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012, s.213
[10] Szempruch J., Nauczyciel w warunkach zmiany społecznej i edukacyjnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012, s.210-218