Pierwowzorem Metody Dobrego Startu była francuska metoda Bon Depart (czyli dobry odjazd, start). Została przystosowana do pracy z dziećmi jako etap wstępny nauki czytania i pisania. Dla potrzeb szkolnictwa w Polsce Metodę Dobrego Startu adaptowała pani dr hab. Marta Bogdanowicz, prof. Uniwersytetu Gdańskiego w latach 60-tych. Obecnie istnieje wiele jej kolejnych modyfikacji.
Czym jest Metoda Dobrego Startu (MDS)
Metoda dobrego startu to system ćwiczeń oddziałujących przede wszystkim na procesy instrumentalne: percepcyjne i motoryczne. Zasadniczą rolę odgrywają w tej metodzie trzy elementy:
- wzrokowy (wzory graficzne),
- słuchowy (piosenka)
- motoryczny (wykonywanie ruchów zorganizowanych w czasie i przestrzeni, odtwarzanie wzorów graficznych, zharmonizowanych z rytmem piosenki).
Charakterystyka Metody Dobrego Startu
Celem metody jest jednoczesne usprawnienie czynności analizatorów: wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego, kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
W jej założeniach leży usprawnienie i koordynacja, czyli integrowanie funkcji wzrokowo-słuchowo-ruchowych, a także harmonizowanie wszystkich funkcji psychomotorycznych. Dzięki tej integracji dochodzi do wykształcenia prawidłowej orientacji czasowo-przestrzennej, możliwości wykonywania ruchów dowolnych, coraz lepiej zorganizowanych, zlokalizowanych w określonej przestrzeni i czasie.
Metoda dobrego startu oprócz rozwijania percepcji, motoryki i integracji percepcyjno-motorycznej kształci też zdolność rozumienia i operowania symbolami abstrakcyjnymi, co ma szczególne znaczenie dla dzieci rozpoczynających naukę szkolną. Zespołowa forma prowadzenia zajęć ułatwia nawiązanie kontaktów społecznych i uczy współdziałania dzieci mające trudności w przystosowaniu się lub zaburzone emocjonalnie.
Metoda dobrego startu ma za zadanie uzupełnienie stosowanych metod oddziaływania pedagogicznego. Ze względu na celowe i planowe ukierunkowanie ćwiczeń na usprawnienie czynności analizatorów i współdziałanie między nimi oraz ujęcie ich w cykl ćwiczeń o wzrastającym stopniu trudności – zajęcia te szybciej i skuteczniej niż inne pozwalają osiągnąć postęp w rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych i ich integracji. Należy jednak zaznaczyć, że metoda oddziałuje też na inne funkcje psychiczne, sprzyjając rozwojowi wielu aspektów osobowości.
Metoda dobrego startu występuje obecnie w formie modyfikacji :
- „Piosenki do rysowania” – dla dzieci w wieku od 4 lat (Bogdanowicz, Szlagowska),
- „Piosenki i znaki” – dla dzieci od 6 lat (Bogdanowicz 1985),
- „Piosenki na literki” – dla dzieci od 7 lat (Bogdanowicz, Tomaszewska 1994).
Ćwiczenia metodą dobrego startu składają się z trzech zasadniczych grup:
- ćwiczeń ruchowych,
- ruchowo-słuchowych,
- ruchowo-słuchowo-wzrokowych.
Wszystkie trzy rodzaje ćwiczeń występują w każdym zajęciu, stanowiąc jego kolejne etapy. Zajęcia prowadzone metodą dobrego startu, z punktu widzenia organizacji zajęć, przebiegają zawsze zgodnie ze stałym schematem. Zależnie od wieku dzieci i przyjętej formy tej metody zmieniają się proporcje poszczególnych części struktury zajęć. W każdym seansie występują:
- Zajęcia wprowadzające.
- Zajęcia właściwe:
- ćwiczenia ruchowe,
- ćwiczenia ruchowo-słuchowe,
- ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe.
- Zajęcia końcowe.
Przygotowaniem do właściwych zajęć metodą dobrego startu są zajęcia wprowadzające. Mają one charakter zajęć orientacyjno-porządkowych. Zawierają elementy dyscyplinujące, koncentrujące uwagę na rozpoczynających się zajęciach, korygują postawę ciała, kształcą znajomość własnego ciała i orientację w lewej i prawej stronie schematu ciała i przestrzeni.Następnie dzieci słuchają piosenki i uczestniczą w rozmowie na jej temat (wyjaśnienie nie znanych pojęć i treści). Prowadzi się też ćwiczenia rozwijające kompetencję fonologiczną: uwagę, pamięć i słuch fonematyczny na materiale tekstu piosenki.
Ćwiczenia ruchowe, które stanowią pierwszy etap właściwych ćwiczeń, mają charakter zajęć usprawniających motorykę i relaksujących, a prowadzone są w postaci zabawy ruchowej.
Ćwiczenia ruchowo – słuchowe to rytmiczne ćwiczenia dużych ruchów i ćwiczenia dłoni i palców na wałeczkach z piaskiem, przy równoczesnym śpiewaniu piosenki. Na tym etapie zająć do ćwiczeń ruchowych dołącza się element muzyczny – piosenka.
Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe są zasadniczą częścią metody dobrego startu i stosowane są jako trzeci etap każdego zajęcia.
Podstawę ćwiczeń w modyfikacji „Piosenki do rysowania” i „Piosenki i znaki” stanowi zestaw wzorów graficznych zawierający w kolejności:
- linie (pionowe, poziome, ukośne, łamane),
- figury geometryczne (koło, kwadrat, prostokąt, trójkąt),
- linie krzywe tworzące kształty literopodobne.
Wzory te uszeregowano według zasady stopniowania trudności wymagają przy odtwarzaniu coraz większej precyzji ruchów. Do wzorów dobrano piosenki, których rytm jest zgodny z układem elementów wzoru. Ćwiczenia polegają na odtwarzaniu ruchem i różnymi technikami (element ruchowy) wzorów graficznych (element wzrokowy), w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki (element słuchowy). Kolejne etapy tych ćwiczeń są stałe. Dwie modyfikacje różnią się jedynie stopniem komplikacji wzorów. ?Piosenki na literki” zamiast wzorów zawierają litery.
Etapy ćwiczeń ruchowo-słuchowo-wzrokowych w wersji metody „Piosenki i znaki”:
- Demonstracja wzoru i ćwiczenia.
- Polisensoryczne uczenie się wzoru (jego powiązania z piosenką – wodzenie palcem po wzorze i śpiewanie piosenki).
- Odtwarzanie wzoru różnymi technikami z jednoczesnym śpiewaniem piosenki:
- w powietrzu – ręką (odwzorowywanie z planszy, następnie z pamięci),
- na powierzchni stołu, podłogi – palcem, na tackach z piaskiem – palcem,
- na tabliczce lub arkuszu papieru – kredą, węglem, kredkami woskowymi,
- na kartce papieru z bloku rysunkowego – grubym mazakiem, pędzlem,
- w liniaturze zeszytu – ołówkiem lub długopisem.
Zajęcia kończymy zabawą z piosenką.
Wszystkie zajęcia prowadzone metodą dobrego startu składają się z wymienionych trzech rodzajów ćwiczeń. Można je łączyć w tematyczną całość poprzez nawiązywanie do piosenki stanowiącej podkład muzyczny wzoru graficznego, przewidzianego w trzeciej części ćwiczeń. W ten sposób piosenka staje się jakby ośrodkiem tematycznym, wokół którego można budować cały program seansu. Wzór, piosenka z nim związana, zabawa ruchowa, zestaw ćwiczeń na wałeczkach zmieniają się co tydzień, pozostaje jedynie ten sam schemat przebiegu zajęć. Zajęcia metody dobrego startu prowadzi się głównie w formie zajęć zespołowych, choć bywa też stosowana indywidualnie.
Zastosowanie Metody Dobrego Startu
Metodę stosuje się w terapii i w profilaktyce w odniesieniu do dzieci, których rozwój jest zaburzony – usprawniając nieprawidłowo rozwijające się funkcje, oraz do dzieci o prawidłowym rozwoju psychomotorycznym – aktywizując ten rozwój. Jest to więc metoda rehabilitacji psychomotorycznej i zarazem metoda stymulowania rozwoju psychomotorycznego.
Jest system ćwiczeń lub wykorzystuje się jej elementy w zajęciach terapeutycznych z dziećmi wykazującymi zaburzenia rozwoju psychomotorycznego i mającymi trudności w nauce oraz w przygotowaniu dzieci do nauki czytania i pisania w przedszkolach. W ostatnich latach jest często wykorzystywana w terapii dzieci upośledzonych umysłowo, autystycznych, z mózgowym porażeniem dziecięcym.
Bibliografia:
Bogdanowicz M., Integracja-percepcyjno-motoryczna, Warszawa 1997
Bogdanowicz M., Metoda dobrago startu w pracy z dzieckiem w wieku od 5 do 10 lat. WsiP, Warszawa 1985
Bogdanowicz M., Loebl W., Efektywność metody dobrego startu w pracy z dziećmi w wieku przeszkolnym. „Logopedia” 1983, nr 13/15, str. 69-85