To ile i w jaki sposób mówimy do dziecka ma bardzo duży wpływ na rozwój jego mowy. Oto wskazówki dla opiekunów dziecka (rodziców, nauczycieli, starszego rodzeństwa), które podpowiedzą, co moglibyśmy i co powinniśmy zrobić, by mowa dziecka rozwijała się poprawnie i we właściwym tempie.
Zatem:
- Wykorzystuj codzienne czynności związane z pielęgnacją, ubieraniem, karmieniem, wychodzeniem na spacer itp. Opisuj dziecku to co widzisz i co robisz za pomocą krótkich wypowiedzi. Z początku mogą to być pojedyncze sylaby dźwiękonaśladowcze np.: be, miau, hau itp. Z czasem nazwy najbliższych osób i nazwy rzeczowników, do których dołączasz czasownik, np.: Mama je. Kotek pije. Chleb leży.
- Zanim wykonasz jakąś czynność związaną z dzieckiem, np.: kąpiel – mów o tym dziecku.
- Mów do dziecka poprawnie! To nie Ty uczysz się mowy od dziecka, ale ono od Ciebie. Gdy zbyt często mówisz do dziecka pieszczotliwie, używając licznych zdrobnień, dajesz mu złe wzorce mowne. W przyszłości będzie ono musiało się uczyć języka od nowa.
- Śpiewaj dziecku piosenki według własnych pomysłów. Śpiewaj mu o tym, że ma uszko, oko, nosek, ale także, że przyszła babcia i przyniosła kwiatki. Dzieci to lubią i chętnie słuchają. Nie martw się, że nie potrafisz śpiewać – dziecka to w ogóle nie interesuje. Dla niego ważne jest to, że Ty śpiewasz!!!
- Używaj zwrotów grzecznościowych i zachęcaj do używania przez dziecko.
- Rozwijaj podstawowe słownictwo obejmujące nazwy przedmiotów codziennego użytku, jedzenia, ubrań, zabawek, bliskich dziecku zwierząt, nazwy podstawowych czynności.
- Oglądaj z dzieckiem filmy dostosowane do wieku i wsłuchujcie się w słowa. Próbujcie naśladować ruchem i słowem, sylabą zaobserwowane sytuacje, np.: bum, bach, uuuu, ooo.
- Kup kasety z piosenkami dla dzieci i próbujcie razem śpiewać. Możesz to robić również tylko Ty, a dziecko uczestniczy w zabawie poprzez ruch, klaskanie, maszerowanie, potrząsanie grzechotką, czy po prostu kołysanie się na Twoich kolanach.
- Czytaj lub opowiadaj dziecku bajki, ciekawe historyjki z twarzą zwróconą do dziecka. Twoja twarz powinna być dobrze oświetlona, aby dziecko widziało dobrze Twoje usta.
- Czytaj/opowiadaj dziecku historyjki na podstawie obrazków, nawet tych pojedynczych. Z czasem o obrazku mów coraz więcej.
- Recytuj dziecku wiersze dla dzieci, śpiewaj mu proste piosenki, nawet wiele razy ten sam tekst. Z czasem nie wymawiaj ostatniego słowa, może dziecko zacznie dopowiadać, to co powinno być na końcu zwrotki.
- Używaj par wyrazów, które się rymują, np.: koty i płoty, buty i luty, Jacek – placek.
- W wieku 2 – 3 lat zacznij bawić się z dzieckiem w rozpoznawanie liter.
Pamiętaj:
- Wiedz, że w procesie rozwoju mowy występują okresy nasilenia i względnego zastoju. Zastój przypada zwykle na czas nauki chodzenia, kiedy to dziecko fascynuje się nową umiejętnością i zwiększonymi możliwościami poznawania świata. Po opanowaniu sztuki chodzenia znów wraca do pilnej pracy nad mową. Jednocześnie opóźniony rozwój sfery ruchowej lub jej zaburzenia, spowolniają rozwój mowy. Jeśli więc dziecko zaczęło chodzić później niż jego rówieśnicy, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że również zacznie mówić nieco później. Dlatego też warto stymulować rozwój ruchowy np. przez rozwijanie sprawności manualnych oraz kształtowanie poczucia rytmu, ale wszystkim takim zabawom powinna towarzyszyć mowa (poprawne wzorce dla dziecka).
- Obserwuj dziecko czy i jak reaguje na dźwięki z otoczenia. Ponieważ dobry słuch jest warunkiem rozwoju mowy, zwracaj uwagę czy dziecko odwraca głowę w kierunku źródła dźwięku, reaguje na odgłos dzwonka lub telefonu. Najprostszy test polega na potrząsaniu grzechotką za plecami dziecka z prawej i lewej strony i obserwowaniu jego reakcji. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości zgłoś się do pediatry i poproś o skierowanie na badanie słuchu.
- Rozwojowi mowy sprzyja karmienie piersią, ponieważ ssanie dziecka to najlepsze w tym okresie ćwiczenie języka i warg. Podczas zaspakajania potrzeb pokarmowych niemowlę uaktywnia cały narząd artykulacyjny. Zaburzenia ssania, połykania i żucia zwykle poprzedzają zaburzenia mowy.
- W dzieciach drzemie naturalna skłonność do mówienia, uważaj, aby jej nie tłumić swoim nadmiernym gadulstwem lub wyręczaniem dziecka w mówieniu. Czasem wystarczy obojętność, cierpka uwaga, brak zrozumienia i czasu na wysłuchanie tego co dziecko ma nam lub komuś do powiedzenia, aby zahamować ten proces. Wokół nas tyle się dzieje, stwarzaj dziecku okazję do wypowiedzenia tego co przeżyło. Niech opowie Ci bajkę, którą obejrzało, podzieli się wrażeniami z przedszkola, wymyśli zakończenie do czytanego przez Ciebie opowiadania.
- Jeśli zauważysz u dziecka opóźniony rozwój mowy, warto wybrać się do logopedy i pomyśleć o zapisaniu go do przedszkola lub na zajęcia o zwiększonej ilości kontaktów z innymi dziećmi. Wpływ grupy rówieśniczej mobilizuje do mówienia, a zabawa stwarza sprzyjające sytuacje aktywizujące spontaniczną mowę dziecka.
- Ćwiczenia usprawniające narządy mowy, a w szczególności język, wargi i podniebienie przygotowują do prawidłowego mówienia.
- Zabawy poprzez naśladowanie różnorodnych odgłosów i czynności – zabawy dźwiękonaśladowcze wspomagają rozwój mowy;
- Zabawy słowne z udziałem różnych obrazków, zdjęć, ilustrowanych książeczek, gier planszowych, gier komputerowych rozwijają mowę.