Symbole Blissa

Blissymbolics lub po prostu system Blissa to międzynarodowy kod obrazkowy, którego autorem jest Austriak Charles Bliss.

Co to są symbole Blissa?

Symbole Blissa to nazwa systemu porozumiewania się, w którym słowa przedstawione są w postaci rysunku. Te rysunki (symbole) są graficzną ilustracją znaczenia (treści, sensu) danego słowa. Symbole umożliwiają nazwanie konkretnego przedmiotu, ale również pojęcia abstrakcyjnego, np.: uczucia. Można wskazywać pojedyncze symbole lub też budować z nich całe wypowiedzi zgodnie ze składnią języka ojczystego.

Specyfika i wyjątkowość systemu polega na możliwości budowania pełnych zdań, prowadzenia rozmowy, wyrażania opinii i ocen, opisywania zdarzeń i przeżyć, a poprzez to rozwijania w pełni własnej osobowości. Prostota symboli (mimo, iż niektóre symbole wydają się dość abstrakcyjne) i logiczna rozbudowa systemu pozwalają na szybkie uczenie się tej metody.

System Blissa jest elastyczny. Rozpoczynając od ograniczonej liczby symboli użytkownik Blissa może dzięki różnym strategiom poszerzać swoje słownictwo, rozwijać język według własnych możliwości intelektualnych i środowiskowych. Wszystkie osoby znające język ojczysty użytkownika symboli (jednakże potrafiące czytać lub znające budowę symboli) mogą się z nim porozumiewać i rozmawiać na dowolny temat, ponieważ nad symbolami napisane jest ich znaczenie.

Każde dziecko jest inne, ma właściwą tylko jemu, indywidualną drogę rozwoju. Dlatego też trudno jest określić ile symboli i w jakim czasie opanuje dana osoba. Wiele czynników ma wpływ na powodzenie i nie należy mierzyć sukcesu liczbą wyuczonych symboli. Największą radość przynosi okazana przez dziecko chęć przekazywania myśli, a tym samym spontaniczna potrzeba rozmowy, która została wyzwolona dzięki możliwości i umiejętności posługiwania się symbolami Blissa.

Jak porozumiewać się przy użyciu symboli Blissa?

Najbardziej rozpowszechnioną pomocą do komunikacji jest indywidualna dla każdego użytkownika tablica Blissa. Konstrukcja takiej pomocy, jej wielkość, ilości umieszczonych symboli i sposób ich uporządkowania zależą od potrzeb i umiejętności osoby, która posługuje się tablicą. Nad każdym symbolem umieszcza się napis, tak by rozmówca, który nie zna symboli mógł przeczytać ich znaczenie. Użytkownik może dzięki dobrej percepcji wzrokowej opanować umiejętność odczytywania lub/i różnicowania znaków graficznych symboli.
Oczywiście więcej znaków przyswoi sobie dziecko z lekkim upośledzeniem umysłowym, niż dziecko z umiarkowanym stopniem niedorozwoju (te dzieci preferują raczej znaki piktograficzne). System Blissa wymaga od dziecka umiejętności oderwania się od konkretu, gdyż symbol złożony jest z kilku elementów i jest w pewnym sensie abstrakcją.
Dzieci mogą wskazywać symbole palcem, wskaźnikiem umieszczonym na głowie lub oczami, gdyż użytkownicy tego sposobu porozumiewania się, są zazwyczaj w znacznym stopniu niepełnosprawni ruchowo. Ze względu na brak dostatecznej kontroli ruchów, wskazywanie symboli ręką jest trudne lub całkowicie niemożliwe. Umiejętność posługiwania się tablicą lub inną pomocą do komunikacji wymaga wielu ćwiczeń od osoby niemówiącej i cierpliwości ze strony słuchacza. Niemniej jednak możliwość rozmowy w różnych sytuacjach i okolicznościach oraz szansa nawiązania kontaktu z drugim człowiekiem stanowi wystarczającą motywację dla podjęcia trudu nawiązania przez obie strony dialogu.

Opinie o metodzie Blissa

Postawy rodziców i specjalistów wobec stosowania metody Blissa bywają różne. Ma ona swoich gorących zwolenników i przeciwników. Uprzedzenia wypływają najczęściej z dwóch obiegowych opinii: pierwszej, iż dziecko nie będzie dążyło do rozwijania mowy dźwiękowej posługując się gotową obrazkową „protezą mowy” oraz drugiej, według której rozwijanie nowej metody i tak nie poprawi zdolności komunkacyjnych dziecka, bo nikt nie będzie wiedział, jak rozmawiać z nim tym systemem. Często uważa się, iż dziecko znajdzie się na „przegranej pozycji” skoro zamiast mowy głośnej będzie musiało używać obrazków.
W przypadku osób, które dysponują choćby minimalnymi umiejętnościami komunikowania werbalnego, zadaniem pierwszoplanowym powinno być rozwijanie tej najważniejszej formy porozumiewania się, jaką jest mowa. Stosowanie symboli w codziennej komunikacji z otoczeniem nie tylko nie zahamuje rozwoju mowy, ale wręcz jest czynnikiem warunkującym i wspomagającym jej dalszy postęp.
Często też rodzice uważają, iż dziecku nie jest potrzebny żaden taki lub podobny system, bo oni rozumieją się z nim doskonale. Jednak jak dziecko niemówiące ma „opowiedzieć” mimiką lub gestem o zdarzeniu, w którym oni nie uczestniczyli. To prawda, iż osoba stale przebywająca z dzieckiem z łatwością poznaje co chciałoby w danej chwili zakomunikować – kontekst pozwala nam najczęściej domyślić się, zinterpretować sygnały dziecka. Wciąż jest to zaledwie nasza interpretacja, a nie bezpośrednia wypowiedź.

Ośrodek szkoleniowy w Polsce

Metody Blissa mogą nauczać specjaliści, którzy podjęli odpowiednie szkolenie w tym zakresie. Jedyną w Polsce placówką uprawnioną do organizowania szkoleń jest Ośrodek Szkoleniowy Komunikacji Symbolicznej Bliss przy Zarządzie Głównym TPD w Warszawie, kierowany przez Annę Lechowicz.

Przykładowe symbole

Bibliografia:

Stowarzyszenie „Mówić bez słów”, Symbole Blissa, Warszawa 2001.
Dodatkowo na podstawie materiałów z kursu: Metoda komunikacji symbolicznej Blissa, pod kierownictwem dr A. Lechowicz – Warszawa 2005;